ԱՌԱՋԻՆ ՄԱՍՆ

ԳԼՈՒԽ Դ

Հեղինակ՝ Րաֆֆի (1874)

Երբ Մարջանը հեռացավ իւր տիրուհու սենեակից արեգակի բոցերը սաստիկ այրում էին դրսումը: Հարեմների հանգստութեան ժամն էր: Նոքա արդէն քնած էին: Միայն մանկահասակ աղախիններն, ազատ միջոց գտնելով, քաշուել էին սրահակների հովութեան մէջ, խոսումէին, ծիծաղումէին եւ զվարճանումէին փոքրիկ սենեկասպաս մանկլաւիկների հետ: 

Խափշիկը տեսավ մալայուհի Ֆերուզին գեղեցիկ Սալմանի հետ ման էր գալիս բակի ճեմելիքով, որ կամարած էր խաղողենի որթերով: 

—Ֆէրուզ, Սալման, ձայն տուեց նա:  

Նոքա կանգնեցան: Մարջանը մօտեցավ: Նորա միտքն այն է` կրկին անգամ խոսեցնել Ֆերուզին, նրա տիրուհու գաղտնիքներից խոսք քաշել եւ իւր տիկնոջ նպատակին ծառայելու միջոցներ հնարել: 

—Սոխակները նիրհում են վարդի թփերի մեջ, նախշուն թիթեռները հանգստանում են կանաչ տերեւի տակ, բայց Ֆերուզն ու Սալմանը հանգստութիւն չունեն…  

Մալայուհին եւ շիրազցի պատանին երկուսն էլ ժըպտեցան: Նոքա մտան ավազանի մօտ գտնվող հովանոցն, որ հիւսած էր եասի պատատուկ ոստերով, որոնց սպիտակ ծաղիկներն ավելի անուշ բուրումէին կէսօրվա տաքութիւնից: 

—Ի՛նչ լաւ է այստեղ ծխել, ասաց Մարջանը, գնա՜ մի դէյլան բեր, Սալման: 

Փոքրիկ Սալմանն ուրախութեամբ վազեց կատարել երկու աղախինների հաճոյքը: 

—Դու էլ այսօր չես քնել, Մարջան, երեւի մի «փորացավ» ունես, ասաց Ֆերուզը պատանու գնալուց հետոյ: 

—Ի՞նչ փորացավ: 

—Դու իմանում ես, ես ինչ եմ ասում…: Այս ժամուն երկու արարածներ չեն կարող քնել, ոչ հարեմխանայի աղախինները եւ ո՜չ դրսի տան մանկլաւիկները…

—Ի՞նչ օգուտ, Ֆէրուզ ջան: Մենք նմանումենք երկաթի վանդակի մեջ դրած թռչունին, որոյ շուրջը խեղճ կատուն պտիտ է գալիս, միա՛ու, միա՛ու է անում, իւր թաթիկները մեկնում է ճեղքերից… բայց ոչինչ բավականութիւն չէ ստանում… 

—Այդ ուղիղ է, բայց գիտէ՞ք, ի՜նչ է ասում առածն՝ «երկու սրտեր երբ միացան, շուտ են գտնում ծածուկ տեղը։» 

—Ինչպէս դու եւ այդ շիրազցի պատանին: Այնպես չէ՞, Ֆերուզ: 

—Նա դեռ երեխայ է, ոչինչ չէ հասկանում… 

—Բայց դու դարձեալ սիրում ես նորան: 

—Սիրում եմ…։ Պատասխանեց մանկահասակ մալայուհի աղջիկը եւ նորա մոյգ–դեղնապղնձի գույն դեմքն ընդունեց խիստ տխուր արտահայտութիւն: 

—Բայց մեր տիկիններն աւելի բախտաւոր են մեզանից, խափշիկը փոխեց իւր խոսքը:

—Բախտաւոր են, Մարջան: Գիտէ՞ք ի՜նչ էր պատմում Խուրշիդ-խանումի աղախինը՝ Հուսնին:

—Ի՞նչ էր պատմում: 

—Նա ասումէր, իմ տիկինը մի օր թոյլտվութիւն խնդրեց իւր քրոջ տունն երթալու: Երկու ձի պատրաստեցին մինը տիկնոջ համար, մյուսն՝ ինձ համար: Մեզ հետ վեր առանք խանումի արաբին, բայց փոխանակ նորա քրոջ տունն երթալու, մենք քաղաքից դուրս եկանք, արաբը մեզ տարաւ մի այգի: Այնտեղ սպասում էր խանումին մի երիտասարդ զօրապետ: Խանումն երկու օր անցրուց նորա հետ: 

—Բայց ի՞նչպէս հաւատումէ Խուրշիդ-խանումն արաբին իւր գաղտնիքը. հարցրուց Մարջանը զարմանալով: 

—Արաբը մեզ նման ստրուկ է, խանումը խոստացել է նորան ազատութիւն, եթէ մինչեւ հինգ տարի կը պահէ նորա գաղտնիքն: Ասումեն, նա արաբին էլ է սիրում…  

Այդ խոսակցութեանը վերա հասավ Սալմանն, որ բերում էր արծաթի գլխով մինա արած ղեյլանը: Նա մատոյց ղեյլանը Մարջանին, բայց ուրախ պատանու երեսը չէր դադարում ժպտելուց: 

—Ի՞նչ պատահեց քեզ, Սալման, հարցրուց Ֆերուզը:

—Ես լսեցի ինչ էիք խոսում:

—Սո՜ւս կաց, դու դեռ փոոքր ես, քեզ պէտք չէ այդպիսի խոսքերին ականջ դնել: 

—Ես թեեւ փոքր եմ, բայց շատ բան գիտեմ:

—Ի՞նչ գիտես, հարցրուց Մարջանը:  

—Ես առաջ սպասավոր էի Կ…—Միրզայի հարեմխանայում: Իմ խանումը գեղեցիկ էր, ինչպէս հրեշտակ: Բայց մեր իշխանն ատում էր նորան: Տարիներով նորա երեսը չէր տեսնում: Շատ անգամ իմ խանումը զարդարվումէր գոհարներով եւ թիրմաներով: Հոնքերը ներկում էր բասմայով, աչքերը սեւացնում էր սուրմայով եւ ձեռքերը ներկում էր խինայով: Նա այնպես սիրուն էր դառնում, որ ուզում էիր միշտ նայել նորա վերա: Յետոյ այդ բոլոր զարդարանքը նա ծածկում էր մի հին կարկատած չարսաւի տակ, երեսին ձգում էր նոյնպես հին րուբէնդ: Եվ որպէս մի աղքատ կին նա դուրս էր գալիս հարեմխանայից եւ ձեւացնում էր իւրեան կոյր մուրացկան: Ես նորա ձեռքիցը բռնած, ման էի ածում բազարումը: նա խանութպաններից ողորմութիւն էր խնդրում: Բազարի տղամարդերից որին հաւանումէր նա, ես կանչում էի նրան մի պառաւի տուն, ուր սովորաբար գնում էր տիրուհին իւր շրջանը կատարելուց յետոյ: 

—Դու կատարեալ դեւիկ ես, Սալման, ճըչացին երկու աղախինները, չկարողանալով զսպել իւրեանց ծիծաղը: 

—Մի անգամ, յառաջ տարավ Սալմանն, իմ տէրն իմացաւ այդ բանն, իմ խանումին խեղդեցին եւ գիշերով թաղեցին քաղաքի խրամատի մէջ: Ես փախայ այն տեղից: 

Երկու աղախինները բոլոր մարմնով դողացին: 

Սոյն միջոցին սենեակների մինի լուսամուտի ետքից լսելի եղավ մի քնքուշ կանացի ձայն՝—Ֆերուզ, Սալման: 

—Տիկինը զարթնեց, ասացին մալայուհին եւ շիրազցի պատանին, եւ երկուսն էլ շտապով հեռացան Մարջանից: 

Մարջանը հովանոցի մէջ միայնակ նստած մտածում էր, երբ նորա մօտ եկավ եթովպացի Սայիդը: Դա մի պատանեակ էր ուղիղ եւ վայելուչ կազմուածքով, որոյ էբենոսի նման սեւ՝ մանկական դէմքի զվարթութիւնից կարելի էր նկատել, թէ նորա տարիքն ոչ աւելի են քան տասն եւ եօթը: Սայիդը Զեյնաբ-խանումի սենեկասպաս ծառան էր: 

—Քնե՞ց խանումը. հարցրեց Մարջանը սպասաւորից: 

—Ես մատուցի երրորդ անգամ ղեյլան, նա տակաւին ծխում էր: 

—Նստի՜ր, Սայիդ, ես խոսելու բան ունեմ քեզ հետ: 

Պատանին նստեց, եւ նրա փայլուն աչքերն անհամբերութեամբ նայումէին Մարջանի երեսին, որ նոյն ժամուն աւելի հրապուրիչ կերպով կախարդումէր պատանու սիրտը: 

—Ես այլ եւս ստրուկ չեմ, Սայիդ, իմ տիրուհին այսօր շնորհեց ինձ ազատություն:

— Աստուած, քեզ փառք. բացականչեց պատանին զգացմունքով լի ձայնով, եւ նորա կրակոտ աչքերի սպիտակուցքն ապելի շլացուցիչ կերպով նկարուեցան սեւ շրջանակների մէջ: 

—Լսիր, Սայիդ, յառաջ տարավ Մարջանը: Դու նույնպես ստրուկ չես լինի, եթէ ինչ ասելու լինեմ քեզ դու իմ խօսքը պահես: 

—Սայիդը սիրումէ քեզ, նա չէ կարող քո խօսքը կոտրել: Թող անիծուած լինի Սայիդը, թոդ քո գիսակներն արիւնի մէջ տեսնէ նա, եթե քո խօսքը չը լսէ: 

Լսելով այդ սարսափելի երդումը, Մարջանը մանրամասնաբար պատմեց Սայիդին իւր տիկնոջ «հէքեաթը,» յայտնեց նորա նպատակը, թէ պետք էր աշխատել նորա սիրած տղամարդին հարեմխանան մտցնելու: 

—Այդ գործի մեջ, Սայիդ, աւելացրեց խափշիկը, դու ոչ միայն պիտի գաղտնիք պահես, բայց եւ պէտք է օգնես Մարջանին իւր տիկնոջ կամքը կատարելու: Այն ժամանակ մեր տիկինը կը տայ քէզ ազատութիւն: 

—Ես ամեն բանի պատրաստ եմ, եթէ ինձ սպանեին եւս:

—Ուրեմն ամեն ինչ վերջացած է: Մեր տիկինը հասնելով իւր նպատակին, մենք նոյնպես կհասնենք մերին…

—Այսինքն կը պսակվեինք. ա՞յդ ես ուզում ասել:

—Այո՜:

Պատանու աչքերը վառուեցան, նա գրկեց իւր սիրուհին եւ մի տաք համբոյր քաղեց նորա թըշերէն: